De redactie van het magazine B+U (Bouwenuitvoering) maakte een artikel over de milieuprestatie en andere duurzaamheidsaspecten van metselbaksteen en baksteengevels. Resultaat is dat de mei-editie B+U het heldere verhaal over baksteen en baksteengevels bevat. Arie Mooiman, adviseur duurzaamheid bij KNB, vertelt over de milieuprestatie en andere duurzaamheidsaspecten van metselbaksteen en baksteengevels.
Baksteengevels bieden een ideale combinatie van esthetische, technische en milieuprestaties. Ze geven een bouwwerk vorm, kleur en karakter. “Baksteengevels zorgen voor een samenhang in de gebouwde omgeving, hebben een lange levensduur en zijn onderhoudsarm. Daarnaast is de productie toekomstproof door middel van duurzame kleiwinning in Nederland in samenhang met de natuur,” aldus Arie Mooiman.
Aansprekende baksteengevels zijn er in vrijwel alle architectuurstromingen in heden en verleden. Zij leveren een bijdrage aan een schone, zuinige en mooie wereld. Gevelbaksteen is een duurzaam bouwproduct. Voor overheden, opdrachtgevers en architecten is duurzaamheid een steeds belangrijker criterium bij de realisatie van bouwwerken.
De functionele eigenschappen van baksteengevels ondersteunen de levensduur en daarmee de duurzaamheid. “Baksteengevels behoeden een gebouw en bewoners voor weersinvloeden, geluid, brand, stootbelastingen en ongedierte. De constructies zijn zelfdragend; er is dus geen aanvullend stijl- en regelwerk nodig voor bevestiging van de baksteen. Bouwfysisch biedt de baksteengevel bescherming tegen geluid en opwarming. Tevens is er bij de spouwmuur minder isolatiemateriaal nodig omdat sprake is van een niet-geventileerde constructie. Ook is de economische impact van de baksteengevel gunstiger dan alternatieven door de zeer lange levensduur, met minimaal onderhoud.”
Verduurzaming wordt ook gerealiseerd in de productieketen van baksteen. Mooiman: “Het begint met klei, een hernieuwbare Nederlandse grondstof die grotendeels in het Nederlandse rivierengebied wordt gewonnen door een aantal partijen. Deze werken nauw samen met natuurorganisaties als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Duurzame kleiwinning biedt ruimte voor nieuwe Nederlandse natuur, dat zorgt voor de toename van biodiversiteit. Kleiwinning draagt ook bij aan de klimaatadaptatie, doordat kleiwinning in de uiterwaarden nodig is om de kans op rivieroverstromingen te beperken. Gunstig voor de milieu-impact zijn ook de korte transportafstanden naar de fabriek. Slechts een klein deel van de in Nederland gebruikte klei wordt gewonnen over de grens, in het nabije buitenland: het Duitse Westerwald.”
Ondertekening ‘groene afspraak voor klimaatinclusieve en natuurpositieve kleiwinning’ door natuur- en milieuorganisaties, keramische industrie en kleiwinners. 10 samenwerkingspartners spreken met de ondertekening de ambitie uit zich de komende 15 jaar in te zetten voor duurzame kleiwinning. (lees hier het artikel).
De keramische sector werkt aan de toekomst op basis van Technology Roadmap Bouwkeramiek. Met als belangrijkste doel het sterk verminderen van de CO2-uitstoot in 2030 en naar 0 in 2050. Dit wil de sector bereiken met vier actielijnen: verduurzaming van de productie, productvernieuwing en verwerkingsinnovatie, versterking van circulariteit en duurzaam grondstofgebruik. Mooiman: “Praktische voorbeelden zijn, naast de genoemde samenwerking met natuurorganisaties, een CO2-neutrale productie op basis van duurzame energie. Daarnaast dematerialisatie van producten. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van smalle metselstenen, droogstapelsystemen en de ontwikkeling van nieuwe mortels. Zo optimaliseer je het hergebruik in de productieketen en van het eindproduct. Voor emissieloze productie is de sector uiteraard afhankelijk van andere stakeholders, omdat wij de beschikking moeten krijgen over een zwaarder elektriciteitsnet en waterstof of biogas.”
“Naast de milieutechnische zijn ook de economische en sociale aspecten van duurzaamheid belangrijk voor onze branche”, vervolgt Mooiman. “Baksteenmetselwerk heeft zeer gunstige life cycle costs over de gehele gebouwlevensduur. Het is in Nederland gemaakt onder gunstige Arbo-omstandigheden en er is zoals gezegd geen onderhoud of vervanging nodig van gevel of geveldelen tijdens de gehele gebouwlevensduur.”
Metselbaksteen heeft ten opzichte van andere gevelmaterialen een gunstige MKI-waarde (Milieukostenindicator) en een bescheiden impact op gebouwniveau. De bijdrage aan de MPG (MilieuPrestatieGebouwen; red.) varieert tussen de 1,8% bij tussenwoningen en appartementengebouwen, tot 7,2% bij vrijstaande woningen met veel geveloppervlak. Lagere waardes zijn mogelijk door gebruik van smalle baksteen, baksteenstrips en droogstapelsystemen. De CO2-footprint van de productie van metselbaksteen bedroeg in 2021, 0,17% van de totale Nederlandse emissie. Dat levert een lang-cyclisch bouwproduct op, dat net zo lang meegaat als het gebouw.”
‘Wanneer je naar de werkelijke levensduur van woningen gaat kijken is er geen beter alternatief dan Nederlandse baksteen’ Arie Mooiman
Circulair bouwen is het toepassen van de principes van circulariteit in de bouw, bijvoorbeeld bij het kiezen van grondstoffen en materialen. Circulariteit is een belangrijk kenmerk van baksteengevelwerk. “Gebruik indien mogelijk wat er al is, verleng de levensduur van gebouw en bouwproduct, gebruik minder en bij voorkeur lokale grondstoffen en maak hergebruik mogelijk. Juist keramiek heeft van alle gevelmaterialen goede papieren voor hergebruik. Alleen producten die langer meegaan dan het bouwwerk kun je verantwoord hergebruiken, zoals straatbakstenen, keramische dakpannen en droogstapelsystemen in baksteengevels.”
“Door een efficiënte productiemethode heeft de baksteengevel een zeer lange levensduur op basis van een hernieuwbare lokale grondstof. Daarvan is de voorraad onuitputtelijk. Bouwkeramiek is gemaakt voor langdurige, onderhoudsarme toepassing onder zware condities. Baksteen biedt daarnaast een enorm scala aan esthetische mogelijkheden. Het product wordt dan ook door vele architecten onderschreven. Wanneer je naar de werkelijke levensduur van woningen gaat kijken - 120 jaar - is er geen beter alternatief dan Nederlandse baksteen.”
Het oorspronkelijke artikel is te lezen op de website van het magazine Bouw en Uitvoering.